Op 9 december brengt informateur Sybrand Buma zijn eindverslag naar buiten over de formatiegesprekken tussen D66 en CDA, maar uit het tussenverslag dat gisteren (2 december 2025) naar buiten werd gebracht bleek dat partijleiders Rob Jetten en Henri Bontenbal het al grotendeels eens zijn over waar het naartoe moet met Nederland.
In een tussenverslag van 17 pagina's zetten Jetten en Bontenbal uiteen wat voor hen de basis is om in gesprek te gaan met andere partijen voor het vormen van een regeringscoalitie. In het tussenverslag staan onder meer stevige voorstellen op het gebied van digitalisering en innovatie. In dit artikel zetten we de belangrijkste voorstellen op dit vlak op een rijtje.
Toekomstbestendige economie
Jetten (D66) en Bontenbal (CDA) willen onder meer bouwen aan een ‘duurzame, toekomstbestendige economie die ons land sterker maakt’. Hierbij zijn solide (mkb)bedrijven die bijdragen aan ‘strategische onafhankelijkheid, veiligheid en toegang tot essentiële producten en technologieën’ cruciaal. “Zo zorgen we ervoor dat we ook over twintig jaar genoeg geld verdienen om onze zorg, sociale zekerheid en onderwijs te kunnen betalen”, schrijven de twee fractievoorzitters.
Daarom willen zij taaie problemen die het Nederlandse verdienvermogen in de weg zitten doorbreken. Zij benutten daarvoor de adviezen van Mario Draghi, Enrico Letta en het advies van oud-ASML-topman Peter Wennink dat op 12 december 2025 verschijnt, over het concurrentievermogen van Europa en Nederland. “We investeren fors in innovatie, kennis en onderzoek, digitalisering en nieuwe energie infrastructuur”, schrijven Jetten en Bontenbal.
Technologie en innovatie stimuleren
Om onze economie concurrerender, productiever en onafhankelijker te maken moeten we volgens Jetten en Bontenbal investeren in de technologieën van de toekomst. “Innovatie en toegepaste kennis zijn de motor van ons toekomstig verdienvermogen, en daarvoor zijn meer publieke en private middelen en meer focus nodig.”
Dit willen D66 en CDA gaan doen:
• Het verhogen van de publieke investeringen in R&D die nodig zijn voor ons toekomstig verdienvermogen en voor productiviteitsverhoging. Ze willen richting het Lissabon-doel van 3% van het bbp aan publieke en private investeringen in innovatie bewegen. De overheid streeft hierbij naar tenminste 1% van het bbp.
• Investeren in de uitvoering van de Nationale Technologiestrategie (NTS)
en het vergroten van de experimenteerruimte voor jonge technologiebedrijven en het ondersteunen van regionale innovatieclusters. “We stimuleren sleuteltechnologieën. We willen Nederlandse en Europese bedrijven de ruimte bieden om zich te ontwikkelen tot koploper in de wereld. We gebruiken innovatiestimulering ook om de Nederlandse defensie-industrie te versterken. We gaan door met project Beethoven.”
• Het voeren van een strategisch industriebeleid via samenwerkingsverbanden in (deel)sectoren en regio's die bepalend zijn voor de toekomst van Nederland: high-tech-maakindustrie, groene chemie, energie, water en maritiem, AI en agri-food.
Een aantrekkelijk land voor kennis en talent
Nederland heeft grote behoefte aan vakmensen en knappe koppen, schrijven Bontenbal en Jetten. “We willen een land zijn dat zich niet achter de dijken terugtrekt en waarin mensen hun talenten kunnen ontwikkelen.” Dit willen D66 en CDA gaan doen:
• Onderzoeksinstellingen in staat stellen om toponderzoekers en toptalenten uit het buitenland aan te trekken en te behouden. Universiteiten voeren de bestaande afspraken uit over aantallen internationale studenten en krijgen weer de ruimte om in te zetten op het aantrekken van wetenschappelijk toptalent. De expatregeling wordt hersteld, de kenniswerkersregeling verbeterd en er wordt beter aangesloten bij de EU-talentpool.
• Investeren in wetenschappelijk onderzoek, digitale infrastructuur en kennisvalorisatie om (wetenschappelijke) kennis vaker en beter naar de markt te brengen.
• Investeren in campussen als belangrijke locaties in onderzoeks- en innovatie ecosystemen. Dit draagt bij aan een ecosysteem voor startups en scale-ups.
• Zorgen dat werkenden beter kunnen inspelen op digitalisering en ontwikkelingen in de economie. Daarvoor wordt het persoonlijk leerbudget of leerrechten, afhankelijk van genoten opleidingstijd, geïntroducereerd, zodat mensen makkelijker kunnen omscholen en blijven leren tijdens werk.
• Mbo’ers krijgen de erkenning die ze verdienen en er wordt meer geïnvesteerd in kraptesectoren, onder meer door herstel van het regionaal investeringsfonds MBO.
Stabiel beleid en betere toegang tot financiering
Ondernemers – van zzp’ers, mkb’ers tot grote bedrijven –vragen van Den Haag visie, voorspelbaarheid en duidelijkheid. “We combineren rust, reinheid en regelmaat met ambitieuze economische plannen.”
Dit zijn de plannen:
• Het ondersteunen van bedrijven in investeringen die passen bij onze economie van de toekomst, door uitbreiding van de WBSO voor ontwikkeling van AI en technologie, een belastingvoordeel voor (clean/green) techbedrijven, behoud van de Innovatiebox en het integreren van de EIA, MIA en VAMIL in één robuuste investeringsregeling.
• Een zoveel mogelijk gelijk speelveld in Europa met een stabiel tarief in de vennootschapsbelasting.
• Er komt een Nationale Investeringsinstantie die zich richt op maatschappelijk relevante investeringen op het gebied van verduurzaming van de industrie, opschaling van duurzame energie en projecten met een positief effect op het nationale verdienvermogen. Invest NL, Invest International en het RVO instrumentarium vormen hiervoor de basis. Met een substantieel startkapitaal kan deze instelling risicodragende financiering beschikbaar stellen voor investeringen in noodzakelijke transities en innovatie. Deze investeringsbank bevat publiek/privaat financieringsinstrumentarium en geeft meerjarige garanties af, ook met als doel om kapitaal van institutionele beleggers te mobiliseren. Deze instelling richt zich ook op innovatieve bedrijven, startups en scale-ups die werken aan technologieën en projecten die kansrijk zijn voor grotere uitrol (Technology Readyness level van 4-8). Het Nationaal Groeifonds wordt doorgezet waardoor er wordt gezorgd voor de verdere opschaling van technieken en innovaties die nog minder ver ontwikkeld zijn, maar wel veel potentieel hebben (level 1-3).
• Het stimuleren van mensen om spaargeld te beleggen in de Nederlandse economie en het verbeteren van de toegang tot financiering voor het mkb, waaronder startups en scale-ups, door uitbreiding en modernisering van de BMKB-regeling.
• Het vervolmaken van de Europese kapitaalmarktunie, zodat bedrijven bredere toegang tot financiering krijgen, anders dan alleen via de bank. Er komt een plan om meer Europese cofinanciering naar Nederland te halen en betere aansluiting te vinden bij Europese programma's, zoals de IPCEI-projecten en de Chips Act 2.0. “We zetten ons voluit in voor het versterken van de Europese interne markt, conform het rapport van Letta.”
Een weerbare samenleving
Om onze samenleving weerbaarder te maken, willen D66 en CDA meer, sneller en beter investeren in defensie – waar het kan samen met bondgenoten. “Door de Europese defensie en defensie-industrie te versterken, schrikken we Russische agressie af en worden we minder afhankelijk van de Verenigde Staten.” Op allerlei manieren probeert Rusland Europa te intimideren: met sabotage, drone-incursies en cyberaanvallen. “Weerbaarheid gaat dan ook verder dan klassiek militaire kracht: het gaat om effectief optreden tegen alle vormen van ondermijning die de democratische wereld bedreigen. Daarom bouwen we tegelijk een weerbare samenleving, waarin we de kracht van verenigingen, maatschappelijke organisaties en mkb-ondernemers in buurten, wijken en dorpen benutten. Kritieke infrastructuur en vitale processen zoals communicatie, voedsel en energie maken we meer robuust.”
Jetten en Bontenbal willen bouwen aan de krijgsmacht van de 21e eeuw, met capaciteiten op land, zee, in de lucht en op cyber en in de ruimte. Voor innovatie en digitale infrastructuur zijn Nederland en Europa vooralsnog afhankelijk van de VS. Gevolg is dat we ons wapensystemen grotendeels uit Amerika halen. Om dat te veranderen gaat Nederland zélf vol investeren. Naar model van het Amerikaanse militair-civiel onderzoeksinstituut DARPA komt er één fonds voor defensie-innovatie wat toegroeit naar 10% van het defensiebudget, waarin defensie met universiteiten, hogescholen, onderzoeksinstituten en de defensie-industrie werkt aan de krijgsmacht van de toekomst.
Voor Europese defensieprojecten – zoals de ‘European Drone Wall’ – worden onder strikte voorwaarden Europese financieringsinstrumenten mogelijk maken. “Niet alleen Nederland, maar álle NAVO-lidstaten moeten hun defensie sneller op orde brengen. Daarom steunen we de routekaart voor Europese Defensie: Readiness 2030. We versterken de digitale autonomie van Nederland en Europa door meer grip te nemen op onze eigen data: de overheid kiest bij cruciale diensten en cloudoplossingen voor Nederlandse of Europese alternatieven.”
Reactie Digital Holland
“De eerste plannen van de informateur zijn hoopvol voor onze toekomstige economie en veiligheid. De prioriteiten sluiten goed aan op de activiteiten vanuit Digital Holland. Meer in het bijzonder op de twee Actieagenda’s AI/Data en Cybersecurity Technologies, die we coördineren en voortvloeien uit de Nationale Technologiestrategie, maar ook het beoogde Defensiefonds voor onderzoek en innovatie”, laat Frits Grotenhuis, directeur van Digital Holland (voorheen Topsector ICT) in een reactie weten.