De R&D Top-50 laat zien dat van de dertig grootste R&D investeerders uit de ranglijst een relatief groot aandeel opereert in de hightech-sector. Dit geeft Nederland een gunstige uitgangspositie om aan te sluiten bij de Europese ambitie om de hightechbasis te versterken, en om beter gebruik te maken van de Europese middelen die hiervoor beschikbaar komen ten gunste van het toekomstig verdienvermogen en de internationale concurrentiepositie van Nederland.
ASML weer aan de top
De positie van ASML is nog altijd dominant in de R&D Top-50 van Technisch Weekblad, VNO-NCW en TNO, die deze week is gepubliceerd. Voor het elfde jaar op rij voert het bedrijf uit Veldhoven de ranglijst aan. Het afgelopen jaar investeerde ASML ruim 3 miljard euro in Research & Development. Hiermee is het met afstand de grootste R&D-investeerder van Nederland. Ten opzichte van het jaar ervoor groeide de R&D-uitgaven in een jaar tijd met 16 procent. ASML geeft maar liefst 70 procent van de wereldwijde R&D uit in Nederland. In totaal heeft het Brabantse bedrijf 11.249 FTE’ers op de loonlijst die zich met R&D bezighouden.
In zijn eentje investeerde ASML méér dan de nummers 2 tot en met 10 samen. Daarnaast liet het veruit de sterkste jaarlijkse groei zien. De stijging van de totale private R&D-uitgaven komt vrijwel volledig voor rekening van ASML, en in mindere mate van Booking.com.
Onvoldoende innovatie-investeringen
Ondanks deze succesverhalen blijft de Nederlandse R&D-intensiteit structureel achter bij landen als België, Duitsland, Denemarken, Korea, Japan, de VS en China - en die achterstand groeit. Dit komt door beperkte private R&D-uitgaven: Nederland heeft slechts één dominante R&D-intensieve sector (machine-industrie) waar koplopers er meerdere hebben, en Nederlandse bedrijven investeren binnen veel sectoren een lager percentage in R&D dan internationale concurrenten.
Wanneer we ASML buiten beschouwing laten, stagneert de groei van de R&D-uitgaven van de totale R&D Top 50 in 2023–2024 naar 2,8 procent, terwijl deze in 2022–2023 nog 4,3 procent bedroeg. Daarmee ligt de groei in 2024 zelfs onder de inflatie van 3,3 procent.
Te sterk geconcentreerd
“De analyse van de R&D Top 50 laat zien dat Nederland structureel terrein verliest door onvoldoende investeringen in innovatie. Bovendien zijn onze R&D-uitgaven te sterk geconcentreerd bij een handvol bedrijven, met ASML ver op kop. Nu is het moment om de juiste randvoorwaarden te realiseren, zodat bedrijven kunnen groeien en we onze concurrentiekracht versterken”, zegt Tjark Tjin-A-Tsoi, CEO van TNO.
Focco Vijselaar, algemeen directeur van VNO-NCW, stelt dat we als land trots mogen zijn op bedrijven die fors investeren in de toekomst van onze economie. “Maar we zien óók dat de R&D-investeringen in de breedte stagneren, met name door het verslechterende investeringsklimaat. Investeringen in onderzoek en innovatie zijn de groeimotor van onze economie. Een nieuw kabinet moet daarom stevig inzetten op het verbeteren van de randvoorwaarden om investeringen te stimuleren.”
Top 5: diverser dan ooit
De top 5 van de ranglijst laat een diverser beeld zien dan voorgaande jaren. De top van de lijst bestaat uit vertegenwoordigers van uiteenlopende sectoren van onze economie. Nieuwkomer TomTom maakt zijn intrede met een vierde plek, terwijl Shell voor het eerst sinds 2017 weer in de top 5 staat en wel op nummer vijf. Opvallend dit jaar is de groei van digitale dienstverleners. Zo is Booking.com de snelst groeiende grote R&D-investeerder in de top 50 in termen van procentuele groei. Het bedrijf uit Amsterdam eindigde op de derde plaats, net na Philips.
Nieuw in de lijst: deeptech-scale-ups
Opvallend in de lijst is de opmars van deeptech-scale-ups binnen de maakindustrie, deels actief binnen Tech Champions van Techleap. TNO spin-offs zoals Nearfield Instruments (nummer 30) en LeydenJar (nummer 46), maar ook SMART Photonics (nummer 41) en QuantWare (nummer 44) laten zien dat Nederland nieuwe R&D-intensieve bedrijven voortbrengt. Axelera AI staat op de 34e plaats, met een R&D-investering van 19 miljoen euro en 108 R&D-medewerkers in Nederland op de loonlijst.
Hoewel nog klein in absolute bedragen, investeren deze bedrijven vrijwel al hun R&D-budget in Nederland en dragen zij direct bij aan het vernieuwen en verbreden van onze private kennisbasis.
Verder is er een duidelijke regionale focus: het zwaartepunt van de R&D-activiteiten ligt in Zuid-Nederland, vooral in de regio Eindhoven en in de machine-industrie. Amsterdam ontwikkelt zich als tweede zwaartepunt waar vooral digitale dienstverleners geconcentreerd zijn.
Toekomstig verdienvermogen
Private investeringen in onderzoek en ontwikkeling (R&D) zijn cruciaal voor het toekomstig verdien vermogen van Nederland. Het is ons belangrijkste wapen in de internationale concurrentiestrijd en essentieel voor het oplossen van maatschappelijke uitdagingen als vergrijzing en klimaatverandering. Die urgentie wordt in de Nederlandse doorvertaling van het Draghi-rapport onderstreept: het versterken van private R&D is een van de belangrijkste motoren om de productiviteitsgroei te verhogen en de internationale concurrentiepositie van Nederland duurzaam te versterken
Sectoren met aanzienlijk potentieel
Waar veel Europese landen zich in de zogenoemde mid-tech trap bevinden, met een industrie die vooral uit midden technologische bedrijvigheid bestaat, heeft Nederland juist een opvallend sterk hightech sectorprofiel. En juist de sectoren met het meeste potentieel voor R&D-intensivering (de farmaceutische industrie, elektrotechnische industrie, ICT en specialistische zakelijke dienstverlening) tonen aanzienlijk potentieel. Dit zijn ook sectoren met relatief veel hightechbedrijven. Dit stelt Nederland in staat om bij de noodzakelijke eigen investeringen ook aan te haken bij Europese programma's zoals IPCEI-projecten, waarmee de innovatiekracht kan worden verbreed en de concurrentiepositie duurzaam kan worden versterkt.
“Tech en digitale dienstverlening vormen de motor van ons toekomstige verdienvermogen. Vanuit Digital Holland stimuleren we innovatie met onderzoeks- en innovatieprojecten, gericht op de nieuwe innovatieve tech-bedrijven van de toekomst! Onze tagline is niet voor niets where innovation starts”, reageert Frits Grotenhuis, directeur van Digital Holland.
Bekijk de volledige lijst van de 50 grootste R&D-investeerders in 2024